ŞEKER PANCARINDA KALİTE ÜZERİNE ETKİLİ FAKTÖRLER

Kalite değerlerinin değişkenlikleri üzerinde bazı faktörlerin Almaya koşullarında etki dereceleri Dr.M.Cesur NUH Genel Müdür Yardımcısı PAN Tohum Islah ve Üretme A.Ş. Dünya'da şeker üretici kuruluşların büyük bir çoğunluğunun kaliteli pancar için prim öngörmesi teknolojik açıdan yüksek kaliteli pancar üretiminin ne kadar önemli olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Kuşkusuz kalite ödenen prim üretici çiftçiler açısından da gelir arttırıcı bir faktör olarak bir teşvik unsuru oluşturmaktadır. Şeker pancarında kalite esas itibariyle üç özellik yoluyla belirlenmektedir. Yüksek şeker oranı, Düşük şeker dışı maddeleri oranı, Mevcut şekerin teknolojik olarak daha az masrafla elde edilmesi. Ancak tarifi oldukça basit olan ppancar kalitesini üretim aşamasında sağlamak o kadar kolay değildir.

Potasyum, Sodyum ve Amino-Azotu gibi şeker dışı maddelerin standart melas kayıpları üzerine olan etkileri günümüzde artık büyük bir çoğunluk tarafından bilinmektedir. Aynı şekilde diğerd bazı önemli dış faktörlerin kalite üzerine olan etkileri de pek çok kez araştırılarak ortaya konmuştur. Buna göre arıtılmış şeker verimi ortalama değerin değişkenliği (variasyonu) üzerine bazı faktörlerin uzun yıllık etki dereceleri aşağıda gösterilmiştir.(Prof. Marlander 1991)

Arıtılmış Şeker Verimi Ortalama Variasyon Dereceleri (%) Üretim yılı : 37,7 Üretim yeri : 20,5 Ekim zamanı : 23,4 Bitki sıklığı : 10,1 Hasat zamanı : 7,5 Çeşit : 0,5 Azot-Gübrelemesi : 0,3 100,0

Görüldüğü üzere üretici tarafından yönlendirilmesi oldukça kolay olan çeşit ve Azot gübrelemesi gibi üzerinde en çok tartışılan faktörlerin etki dereceleri, değerlendirmeye aynı tablo içinde kontrolü mümkün olmayan veya çok zor olan diğer faktörler de dahil edildiğinde minimuma inmektedir. Ancak sadece kontrol imkanı üretici elinde olan etki faktörleri değerlendirmeye alındıklarında daha değişik bir tablo karşımıza çıkmaktadır.

Bu tabloda Azot gübrelemesi % 47 ve çeşit faktörü de % 25'lik etki dereceleriyle tablonun en üstünde yer almaktadırlar. Arıtılmış Şeker Verimi Ortalama Variasyon Dereceleri (%) Azot gübrelemesi : 47 Çeşit : 25 Yaprak hastalıkları : 9 Bitki sıklığı : 7 Baş kesimi : 6 Silolama : 6 100 (Kaynak:ARGE Bonn, 1997)

Yıl faktörünün pancar kalitesi üzerine olan dominant etkisini bir örnek olarak aşağıda Almanya'nın Schladen ve Baddeckenstadt pancar sahalarında 1996 ve 1999 yıllarında tespit edilen pancar kalite değerleri eşliğinde inceleyelim.

Tablo 1: Karşılaştırılması yapılan yıllara ait bazı pancar değerleri: Yıllar Pol. K Na Zararlı-N Arıtılmış Şeker Pancar verimi Arıtılmış şeker verimi SMK % mmol/ 1000 gr Pancar % ton/ha ton/ha % 1996 18,48 21,25 2,10 7,27 16,95 46,95 7,96 0,93 1999 18,64 36,65 15,15 16,69 54,74 9,19 1,35 +)Standart melas kaybı

Tablo 2: Yağış miktarı (Haziran-Eylül) 1996 1999 Uzun Yıllık Ortalama 155mm 127 mm 188 mm

Tablo 3: Günlük Ortalama Sıcaklık (Haziran-Eylül) 1996 1999 Uzun Yıllık Ortalama 15,3 C 18,3 C 16,0 C

Tablo 4: Yağış Miktarı (Ekim-Eylül) 1995-96 1998-99 Uzun Yıllık Ortalama 436 mm 629 mm 614 mm

Karşılaştırılması yapılan yıllara ait önemli agronomik bilgiler aşağıda verilmiştir:

1-Genelde üçlü münavebenin uygulandığı bu bölgede ekim alanı sabit bir faktör olarak kabul edilebilir.

2-Gübrelemeler arasında önemli bir fark mevcut değildir. Yıllar Potasyum(K2O) Azot (N) 1996 215 kg/ha 107 kg/ha 1999 181 kg/ha 120 kg/ha

3-Her iki kontrol yılında da arıtılmış şeker verimi yüksek çeşitler ekilmiştir.

4-Ekim zamanları; 1996 da Nisan ortası, 1999 da ise Mart sonu ve Nisan başı olarak gerçekleşmiştir. Ekim zamanı genelde mevcut iklim koşullarına ve toprak durumuna bağlı olup, değiştirilmesi mümkün olmayan bir faktördür.

5-Bitki sıklığı 1996 da 88,800 bitki/ha 1999 da ise 90,700 bitki/ha olarak gerçekleşmiş olup, yıllar arasında önemli bir farklılık yoktur.

6-Hasat zamanları işletmeler tarafından tespit edilmekte olup, karşılaştırılması yapılan yıllarda hemen hemen aynı kalmıştır.

7-Karşılaştırma yapılan yıllar arasındaki iklim farklılıkları ise oldukça belirgindir. Kontrolümüz altında bulunmayan bu faktörün etkilerini bu örneklerde biraz daha detaylı inceleyelim.

Veriler 1996 yılında pancarların su gereksiniminin karşılanması ve yaz aylarının sıcaklık değerlerinin pancarın ana gelişmesini etkileyen kısıtlayıcı faktörler olarak ortaya çıktığını göstermektedir. Uzun yıllık ortalamaya göre yağış miktarında ortaya çıkan eksiklik pancar gelişmesini sınırlarken, düşüş yaz sıcakları enerji depolama prosesini olumsuz yönde etkilemiş ve pancarları 'kuraklık stresi altında kalmaksızın' erken teknoloji olgunluğuna sevketmiştir. Diğer bir deyişle Potasyum, Sodyum ve zararlı Azot gibi maddeler pancar bünyesinde birikime uğramamışlardır. Buradan da görüldüğü gibi üretim yapılan yılın kendisine has özellikleri pancarın iç kalitesini ve böylece standart melas kaybını (SMK) ve arıtılmış şeker verimini önemli ölçüde etkilemektedir.

1999 yılındaki durum daha farklıdır. 1998 Sonbaharında kaydedilen aşırı yağışlar toprakları su tutma kapasiteleri üzerinde doyurmuştur. Böylelikle derin bir kök yapısına sahip şeker pancarının yaz aylarına kadar ihtiyaç duyduğu su miktarı özellikle derin ve ağır yapılı topraklarda önemli ölçüde depolanmıştır. Ancak daha sonra kaydedilen yüksek günlük ortalama sıcaklıklar buharlaşmayı hızlandırarak pancarların giderek kuraklık stresine girmesine neden olmuştur. A.Röver ve G.Büttner'in (1998) yaptıkları araştırma sonuçlarına göre kuraklık stresi pancarın polarizasyonu üzerinde hemen hemen hiç etkili olmazken, Potasyum, Sodyum ve özellikle de zararlı Azot gibi bileksiklerin önemli ölçüde birikmelerine yol açmaktadır.

Bilindiği gibi arıtılmış şeker veriminin hesaplanmasında kullanılan yeni Braunschweig Formül'ünde özellikle zararlı Azot'un standart melas kaybı (SMK) üzerine olan etki derecesi daha da yükseltilmiş bulunuyor. Sonuçlara toplu bir şekilde bakıldığında 1996 ve 1999 arasındaki karşılaştırma yıl faktörü'nün şeker pancarında verim ve kalite üzerine olan büyük etkisini açıkça ortaya koymaktadır (Tablo 1) Değiştirilmesi kontrolümüz altında olan diğer faktörler hakkında ise aşağıda kısaca açıklamalar yapılmıştır. Daha önce de belirtildiği gibi söz konusu bu agronomik uygulamalar arasında Azot Gübrelemesi ve çeşit seçimi verim ve kaliteyi en çok etkileyen faktörlerdir.

Azok Gübrelemesi; Azot gübrelemesi mutlaka toprakta bulunan bitki tarafından alınabilir azot göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. N (min) (mineralize olmuş azot), EUF (elektro ultra filtrasyon) ve bilanço yönetimi gibi metodların uygulamaya konuluşundan bu yana azot gübrelemesi doğrudan bitki ihtiyacına göre ayarlanabilir duruma gelmiştir.

Azot gübreleme denemelerinin sonuçları değerlendirildiğinde parasal en yüksek kazancın 80-100 kg N/ha dozlarında sağlandığı görülmektedir. Şeker panacarında şeker oranı ve kalite artan azot dozlarıyla ters orantılı bir şekilde düşüş göstermektedir. Çeşit; Çeşit seçimi standart melas kayıpları üzerinde oldukça etkilidir. Çeşitler arasında bu bakımdan büyük farklılıklar mevcuttur.

Bu nedenle zararlı azot veya standart melas kayıp oranları düşük çeşitlerin tercihi fabrikalar açısından büyük önem taşır. Bilindiği gibi geçmiş yıllarda Almanya'da pancar alımları kesmedeki polarizasyona göre gerçekleşmektedir. Yaprak hastalıkları; Fotosentez olayının kesintisiz ve optimal bir şekilde gerçekleşmesi için bitkinin tüm yapraklarının sağlıklı tutulması gerekir. Bu nedenle özellikle mantar hastalıklarından korunmak için fungisit kullanımı giderek yoğunlaşmaktadır. Öte yandan kuşkusuz zararlılar, parazit ve virüs hastalıklarına karşı da gerekli mücadele özenle yapılmalıdır. Bitki sıklığı; Tarla bitki sıklığının 80,000 bitki/ha altına düşmememsi için çaba harcanmalıdır. Bu sayıya ulaşmak için sıra üstü mesafeler beklenen tarla çıkış oranlarına göre ayarlanmalıdır.

Denemeler birim alandaki pancar sayısının yukarıdaki rakamın altına inmesiyle verim ve kalitenin orantılı olarak düştüğünü göstermektedir. Baş kesimi; Pancar hasadı sırasında baş kesimine azami özen gösterilmelidir. Bilindiği gibi özellikle pancar baş kısmınında çok miktarda melas yapıcı bileşikler bulunmaktadır.

Depolama; Pancarın depolanması sürecinde özellikle uygunsuz iklim koşullarında (don, yüksek, sıcaklık) önemli zararlara yol açabileceği gözden uzak tutulmamalıdır.

BU HABERLE İLGİLİ DİĞER GELİŞMELER

Haber listemize üye olup tarım sektöründeki haberlere, geliştirici herkese açık tartışma platfomlarına katılabilirsiniz.
.

Mail adresinizi sol aşağıya yazın ve "Listeye Gir" butonuna tıklayın.

Karşınıza gelecek sayfadaki formu eksiksiz doldurun.

SEKTÖREL
>> Pamuk hasatında yeni bir soluk
>> Narenciye sıkıntılı
>> Şeker pancarında kalite üzerine etkili faktörler nelerdir?
>> Ülkemizde mısır
>> Biyolojik mücadelede uzman kuruluş
>> GAP Bölgesi'nde tarımsal yayın
>> Sığır yetiştiriciliğinde tırnak bakımı
>> Türkiye'de bir ilke yol açılıyor

ANA SAYFAYA DÖN