SEKTÖREL
Prof.
Dr. Nüket Önelge
Ç.Ü. Ziraat Fakültesi
Bitki Koruma Bölümü
Turunçgil
Cüceleşme Hastalığı
Nüfusumuzun yarıya yakınının tarım ile uğraştığı
ülkemizde virüs hastalıkları nedeniyle oluşan kayıplar özellikle
çok yıllık bitkilerde önemli bir sorun oluşturmaktadır. Her ne
kadar bu oluşan kayıplarla ilgili kesin bir sayı vermek mümkün
değilse de turunçgil yetiştiriciliğinde virüs ve virüs benzeri
hastalık etmenleri nedeniyle oluşan kayıplar % 50 civarındadır.Bu
hastalıklara karşı sağlıklı ve sertifikalı bitkilerin kullanıldığı
ülkelerde birim alandan elde edilen ürün miktarı bizim ülkemizde
elde edilenin yaklaşık 2-3 katı kadardır.
Turunçgil tarımı ülkemizde son yıllarda özellikle Doğu Akdeniz
Bölgesinde çok hızlı bir gelişme göstermektedir.Son on beş yıllık
süreçte başta Turunçgil Araştırma Grubumuz olmak üzere bazı önder
üreticilerinde katkıları ile Akdeniz ülkeleri, Florida ve Kaliforniya
da yetiştirilen, ticari değeri yüksek, bölgemiz için yeni turunçgil
çeşitlerinin ülkemize getirilmesi ve hastalıklardan arındırılarak
üretime sokulması ile bu tarım kolunda üretim artışı ve kaliteli
meyve üretimi hız kazanmıştır. Diğer yandan GAP ile tarla ve endüstri
bitkilerinin yetiştiriciliği Güney Doğu Anadolu Bölgesine kaymaya
başlamış ve turunçgil tarımının önemi daha da artmıştır.
Turunçgil tarımında verim ve kaliteyi etkileyen en önemli faktörlerin
başında virüs ve virüs benzeri hastalık etmenleri gelmektedir.Doğu
Akdeniz Bölgesinde turunçgil alanlarında yürütülen sörvey çalışmaları
sırasında 1980'li yılların sonlarına doğru özellikle Tarsus ve
İçel yöresinde turuçgillerde yoğun olarak yaprak kıvırcıklığı
simptomları gözlenmeye başlamıştır.Hastalık belirtilerinin Turunçgil
Kıvırcık Yapraklılık (Citrus Infectious Varigation = Citrus Crinkly
Leaf) virüs hastalığı simptomlarına oldukça benzemesi nedeniyle
hastalık bu isim altında adlandırılmış ancak yapılan çalışmalar
sonucunda hastalık tablosunun daha farklı olduğu belirlenmiş ve
farklı bir virüs hastalığı olabileceği bildirilmiştir. Hastalık
Turunçgil Klorotik Cüceleşme (CCD) olarak adlandırılmıştır.
Hastalığın en belirgin simptomları genç yapraklar üzerinde gözlenen
renk açılmaları ve klorotik alanların gelişmesi şeklindedir.Bununla
birlikte yapraklarda buruşukluk, kırışıklık çarpıklaşmalar, yaprak
alanının küçülmesi ve kayık şeklinde yaprak gelişmesi en belirgin
simptomlar arasındadır.Yaprak simptomları genellikle ilkbahar
ve sonbahar aktif sürgün dönemlerinde daha belirgindir.Ancak olgun
yapraklar üzerinde de simptomlar kalıcı olabilmektedir.
Hastalık limonlarda, altıntoplarda mandarin ve tanjeloları etkilemektedir.Portakal
çeşitleri diğer çeşitlere oranla biraz daha toleranttır.
Hastalık bulaşık aşı gözü ve mekanik olarak, budama aletleri ve
aşı bıçakları ile taşınmaktadır.Ancak diğer önemli yayılma yolu
vektördür. Defne beyaz sineği (Parabemisia myricae) CCD hastalık
etmenini taşımaktadır. Bu hem ülkemiz hem de dünya için yeni bir
bulgu olmuştur.Bu hastalık dünyada beyaz sinek ile taşınan ilk
turunçgil virüs hastalığıdır.
Hastalığın ilk kez 1991 yılında Turunçgil Bülteni ile duyurusu
tüm bölge üreticisine yapılmıştır.O yıllarda Mersin bölgesinde
yoğun olan ancak Adana bölgesinde sadece iki bahçe bulaşık olarak
belirlenmişken geçen yıllar içinde özellikle hastalıklı fidanların
dikimi hastalığın Adana ilinde de artış göstermesine, yayılmasına
neden olmuş ve olmaya da devam etmektedir.
Bölgede yeni dikim yapan üreticilerimizin yeni bahçe tesisi için
özellikle fidan alırken dikkatli olması gerekmektedir. Açıkta
yetiştirilen fidanlarda hastalık daha yoğun olarak gözlenmektedir.
Hastalıklı fidanlarla yapılan dikimlerde ağaçlar gelişememekte
ve verim alınamamaktadır.Hastalık belirtisi göstermeyen kaynağı
belli olmayan fidanlarda zamanla bu hastalığın belirtileri gözlenebilmektedir.Aşı
gözü kaynağı belli olan sağlıklı fidan kullanımı ileride karşılaşılacak
sorunları engelleyecektir.
Kaynaklar:
Korkmaz,S.,1997.Doğu Akdeniz Bölgesi Turunçgillerinde Vektörle
Taşınan Virüs Benzeri Bir hastalığın Yayılması,Taşınması,Duyarlı
Tür ve Çeşitlerin Belirlenmesi ve Tanısı Üzerine Araştırmalar.Doktora
Tezi.Ç.Ü.Fen Bilimleri Enstitüsü.70s.
Resim1:Tarsus yöresinde açıkta yetiştirilen limonlarda CCD hastalığının
yapraklarda oluşturduğu kıvrılmayar ve kloratik renk açılmaları.
|