|
 SEKTÖREL
Prof.
Dr. Aydın GÜNEŞ
Prof.
Dr. Mehmet ALPASLAN
Prof.
Dr. Ali İNAL
Yerfıstığının Gübrelenmesi
ve Tarımsal Jips'in Yerfıstığı Tarımındaki Önemi
Baklagil bitkisi olan yerfıstığı bitkisinin tohumları;
içerdiği yağ (% 46), protein (% 25), karbonhidrat (%16), ve mineral
maddeler (% 5) ile insanlar ve hayvanlar için değerli bir besin
kaynağıdır. Yerfıstığı zengin B vitamini kaynağı olup, A, C, D
ve E vitaminlerini de bünyesinde bulundurmaktadır.
Yerfıstığı diğer baklagillerde olduğu gibi, havanın serbest azotunu
toprağa bağlar (4.5-15 kg/da) ve kendisinden sonra ekilecek bitkiye
azot ve organik maddece zengin bir toprak bırakır. Ülkemizde yaklaşık
300 000 da' lık bir alanda tarımı yapılan yerfıstığı bitkisi önemli
bir gelir kaynağıdır. Yerfıstığı bitkisinin dengeli bir şekilde
gübrelenmesi ile ürün ve kalitede artışlar sağlanarak bu bitkiden
elde edilen gelir de artacaktır. Diğer bitkilerle kıyaslandığında
yerfıstığı bitkisinin özellikle kalsiyum ve kükürt ihtiyacının
çok yüksek olduğu bilinmektedir.
Bu makalede yerfıstığının gübrelenmesi, gübreleme programında
Tarımsal Jips' in yeri ve önemi vurgulanmıştır.
Yerfıstığı Bitkisinin Toprak İsteği
Yerfıstığı kil içeriği düşük, kumlu, havalanması ve drenajı iyi
olan hafif bünyeli toprakları sever. Yerfıstığı yetiştirilen topraklar
için ideal pH 5.5-6.5' dır. Bununla birlikte 5.0-7.8 gibi pH'
larda yetiştiriciliği yapılmaktadır. Toprakta organik madde seviyesinin
% 2 civarında olması idealdir. Kireç içeriği yüksek ve pH' sı
7.8' in üzerinde olan topraklarda özellikle fosfor, demir, çinko
ve mangan noksanlıkları görülür. Yerfıstığında çiçek döllendikten
sonra yumurtalık uzayarak iğneler oluşur. Bu iğneler toprak içerisine
girerek gelişmeye başlar ve yerfıstığı meyvesi oluşur. Bu nedenle,
yerfıstığı yetiştirilecek toprağın killi ve sıkışmış yapıda olmaması
çok önemlidir.
Yerfıstığı bitkisi (tüm bitki olarak) ile ortalama 600 kg ürün
alındığında 1 dekar alandan 25 kg N, 4.0 kg P2O5, 12 kg K2O, 4.0
kg MgO, 25 kg CaO ve 6.0 kg S kaldırılmaktadır. Buradan da anlaşılacağı
gibi bitki azot ihtiyacının büyük bir bölümünü atmosferden fiksasyon
ile sağladığına göre özellikle ve öncelikle bitkinin diğer besin
maddelerine göre kalsiyum ve kükürt ihtiyacı ön plana çıkmaktadır.
Bu nedenle yerfıstığının gübrelenmesinde daha sonra da önemi açıklanacağı
üzere Ca ve S' lü gübrelemenin önemi çok büyüktür.
Yerfıstığı Bitkisinin Azot Beslenmesi
Daha öncede açıklandığı gibi bir baklagil bitkisi olan yerfıstığının
atmosferden azot bağlama yeteneği nedeniyle uygun rhizobium bakterilerinin
toprakta var olması halinde azotlu gübrelemeye çok fazla ihtiyaç
duyulmaz. Ekimden önce toprağa eğer 2-2.5 ton/da iyi ayrışmış
hayvan gübresi kullanılırsa herhangi bir azotlu gübre kullanmaya
gerek yoktur. Hayvan gübresi kullanılmaz ise bitkiler çıktıktan
sonra üst gübreleme olarak dekara 1.5-3 kg saf azot verecek şekilde
azotlu gübre uygulanabilir. Önemli yerfıstığı üreticileri olan
Senegal, Çin ve Hindistan gibi ülkelerde 1.5-3 kg/da seviyesinde
azotlu gübre kullanılmaktadır. Azotlu gübre formunun tercihi de
kullanılacak miktar kadar önemlidir. Topraklar kireçli ise kesinlikle
kireçli amonyum nitrat (%26 KAN) gübresi kullanılmamalıdır. Uygun
azot formu % 33 lük amonyumnitrat, % 46' lık Üre veya % 21' lik
Amonyum sülfat gübresidir. Killi, kireçli, tuzlu ve şıkışmış,
kalsiyum ve kükürt eksikliği görülen topraklarda ise uygun azot
formu % 9' luk Nutrijips üstten uygulanmalıdır. Nutrijips için
önerilen doz 25-50 kg/da dır. Nutrijips' in bileşiminde bulunan
azot, kalsiyum, kükürt ve çinko ile bitkide önemli verim artışları
sağlamak mümkündür.
Yerfıstığı yapraklarının kritik azot seviyesi çiçeklenme döneminde
% 3-4.5' dir. Bitki analizi yaptırma imkanı var ise % 3' den az
azot içeren durumlarda mutlaka ilave azot takviyesi gereklidir.
Azot eksikliği nadir olarak toprakta uygun rhizobium bakterilerinin
olmadığı durumlarda görülebilir. Noksanlık durumunda bitki gelişimi
cılız, yapraklar soluk yeşil ve yaşlı yapraklarda sararma şeklinde
kendini gösterir.
Yerfıstığı Bitkisinin Fosfor Beslenmesi
Yerfıstığı bitkisi gelişim süreci içerisinde topraktan ortalama
3.0-4.0 kg/da P2O5 kaldırmaktadır. Bu miktarlarda fosfor ekimle
beraber uygulanmalıdır. Yerfıstığının fosforlu gübreye ihtiyacı
fazla olmamakla beraber toprakta fiske olabilecek fosforda dikkate
alındığında ekimle birlikte 3.0-5.0 kg/da seviyesinde verilecek
fosforlu gübre bitkinin özellikle kök sistemi ve çiçeklenme ve
meyve tutumuna etkili olacağından verim artışları sağlayacaktır.
Fosfor, yerfıstığında meyve oluşumunu arttırmakta ve boş kapsül
oranını azalmaktadır. Ayrıca, bitkinin azot alımını teşvik etmektedir.
Yerfıstığı yapraklarının kritik fosfor seviyesi % 0.20-0.50' dir.
Fosfor eksikliğinde, yaprak ve meyveler tam olarak gelişemez,
bitki bodurlaşır, yaprak rengi eksikliğin derecesine bağlı olarak
koyu yeşilden kırmızımsı bronz renge değişim gösterir. Noksanlık
öncelikle yaşlı yapraklarda kendini gösterir. Toprak analiz sonuçlarına
göre yerfıstığına P kaynağı olarak DAP kullanılacak ise 10-15
kg/da düzeyinde uygulanmalıdır. % 5 N ve % 10 P2O5 içeren JipsNP
kullanılacak ise 25-50 kg/da düzeyinde uygulama yapılmalıdır.
Böylece bitkinin azot ve fosfor ihtiyacını karşılamanın yanında
yerfıstığı gelişimi ve kalitesi için önemli olan kalsiyum, kükürt
ve çinko' da uygulanmış olur.
Yerfıstığı Bitkisinin Potasyum Beslenmesi
Yerfıstığı her yıl ortalama bir verimle 10-12 kg K2O/da seviyesinde
potasyum kaldırmaktadır. Yerfıstığı yapraklarının kritik potasyum
seviyesi % 1.7-3.0' tür. Genel olarak yerfıstığı tarımı yapılan
topraklarımızın potasyum seviyesi yeterlidir. Bununla birlikte
Yapılacak toprak ve bitki analizlerinde potasyum seviyesinin düşük
olduğu tespit edilirse potasyumlu gübreler uygulanabilir. Potasyumlu
gübrelemede aşırıya kaçılmamalı veya toprakta potasyum yeterli
ise potasyumlu gübre uygulanmamalıdır. Unutulmamalıdır ki yerfıstığı
için çok gerekli olan kalsiyumun alınımı fazla potasyum ile şiddetli
biçimde engellenmektedir. Potasyum eksikliğinde yaşlı yapraklardan
başlayarak yaprak kenarlarında sararma, kıvrılma ve kuruma görülür.
Potasyum seviyesi düşük topraklarda dekara % 50 K2O içeren potasyum
sülfat gübresinden tabandan 10-12 kg/da uygulanmalıdır.
Yerfıstığı Bitkisinin Kalsiyum Beslenmesi
Yerfıstığı bitkisinin gelişimi, verim ve kalitesine kalsiyumun
etkisi son derece yüksektir. Yerfıstığı ortalama bir verim ile
her yıl topraktan 25-30 kg CaO/da kaldırmaktadır. Yapraklarda
kalsiyumun kritik seviyesi % 1.25-2.0 dir. Bu kritik seviyenin
altında kalsiyum eksiklikleri görülmektedir. Kalsiyum eksikliği
yerfıstığında çok sık karşılaşılan bir beslenme sorunudur. Toprak
pH' sının 7.5' in üzerinde olduğu topraklarda kalsiyum çözünemediği
için kalsiyum eksikliği görülür. Buna ilave olarak tuzlu topraklarda,
aşırı kuraklık ve sulama düzensizliği gibi koşullar kalsiyum eksikliğine
sebep olur. Kalsiyum eksikliğinde boş meyve kapsülleri oluşur,
verim düşer, fıstıkların içinde kararma (black heart) ve şekil
bozukluğu görülür, fıstık taneleri küçük kalır. Bitkinin büyüme
uçları ve sürgünler deforme olur. Özellikle iğne oluşumu döneminde
bitkinin kalsiyum ihtiyacı çok yükselir. Jips yerfıstığı için
uygun ve ucuz bir kalsiyum kaynağıdır. ABD, Hindistan ve Çin gibi
ülkelerde ortalama 50-100 kg/da seviyesinde jips uygulanmaktadır.
Amerikanın değişik eyaletlerinde önerilen jips miktarları Tablo
1. de verilmiştir.
Tabandan veya üstten Nutrijips veya JipsNP kullanılmıyor ise Agrojips
ekimle birlikte ve üstten 50-100 kg/da seviyesinde kullanılmalıdır.
Önerilen miktarlar ikiye bölünerek iki dönemde de uygulanabilir.
Yerfıstığında yüksek kalsiyum ihtiyacını karşılamanın yanında
Jips uygulanan bitkiler hastalık ve olumsuz hava koşullarından
daha az etkilenir. Bunun yanında jips kullanılan topraklarda özellikle
killerin meyvelere yapışması engellenir ve meyve gelişimi daha
rahat ve sorunsuz gerçekleşir. Jips kullanılan topraklarda toprak
gevşer, su tutma ve havalanma kapasitesi artar, böylece bitkinin
kökleri daha rahat gelişir. Biyolojik azot fiksasyonu artar. Toprak
tuzlu ise tuzluk giderilir, tuzluluğun bitki üzerinde olumsuz
etkisi önlenir. Toprak pH' sı 8 ve üzerinde ise pH 7.5-7.8 seviyelerine
düşer böylece toprakta fosfor, demir, çinko ve manganın yarayışlılığı
artar. Kısacası yerfıstığı tarımında Tarımsal Jips vazgeçilmez
bir unsurdur. Bu gün yerfıstığı yetiştiriciliği yapılan dünyanın
pek çok yerinde mutlaka Jips kullanılmaktadır. Şekil 1.' de yerfıstığında
kalsiyum noksanlığı verilmiştir.
Yerfıstığı Bitkisinin Kükürt Beslenmesi
Kükürt aminoasitler ve proteinlerin yapısında bulunduğu için protein
içeriği yüksek olan yerfıstığı bitkisinin kükürt ihtiyacı da yüksektir.
Ortalama bir verim ile topraktan her yıl 6 kg/da seviyesinde kükürt
kaldırılmaktadır. Yaprakların kritik kükürt konsantrasyonu % 0.20-0.35'
dir. Organik maddenin düşük olduğu, kumlu, yıkanmaya müsait topraklarda
kükürt noksanlığı çok yaygın görülür. Yerfıstığı bitkisinin kükürt
isteğinin fosfor isteğinden yüksek olduğu dikkate alınırsa, bu
besin maddesinin eksikliğinin de önemli olduğu anlaşılır.
Kükürt eksikliğinde bitkinin yaprakları genç yapraklardan başlayarak
yaşlı yapraklara doğru sararır, verim ve kalite düşer, bitkinin
atmosferden azot fiske etme yeteneği azalır. Kükürt eksikliğini
gidermek üzere bileşimin de % 17 kükürt bulunduran doğal Jips
oldukça etkilidir. Gübreleme amacıyla Agrojips bitkiye ekimle
beraber ve üstten olmak üzere 50-100 kg/da seviyesinde uygulanmalıdır.
Ekimle beraber veya üstten Nutrijips veya JipsNP kullanıldıysa
kükürt gübrelemesi için ayrıca Agrojips kullanmaya gerek yoktur.
Yerfıstığı Bitkisinin Magnezyum Beslenmesi
Yerfıstığı bitkisi ortalama bir verimle dekardan 4 kg MgO kaldırır.
Bitkinin kritik Mg seviyesi % 0.30-0.80' dir. Magnezyum eksikliği
yıkanmanın yoğun olduğu ve aşırı potasyum ile gübrelenen alanlarda
görülür. Magnezyum eksikliğinde yapraktan % 1' lik MgSO4.7H2O
çözeltisi uygulanabilir. Topraktan ise yine MgSO4.7H2O dekara
10-12 kg düzeyinde uygulanmalıdır. Magnezyum eksikliğinin giderilmesinde
bileşiminde % 1 Mg bulunduran Jipspower ise 25-50 kg/da oranında
uygulanmalıdır. Bu uygulama ile Jipspower' in bileşiminde bulunan
Ca, S, Fe, Zn ve Mn' ın da bitkilere verilmiş olması bir avantajdır.
Yerfıstığı Bitkisinin Mikroelement Beslenmesi
Yerfıstığı bitkisi mikro elementlerden demir, çinko ve mangan'
a çok hassastır, özellikle kireçli ve yüksek pH' lı topraklarda
bu üç besin maddesinin noksanlıkları çok yaygın görülür. Demir
eksikliğinde genç yaprak damarları yeşil kalırken damarlar arasında
sararma görülür. Çinko eksikliği de genç yapraklarda görülür,
genç yapraklar olması gerektiğinden daha küçük oluşur, bazen kloroz
görülür ve bitki bodurlaşır. Mangan eksikliğinde ise genç yapraklarda
damarlar arası kloroz ve bazı damarlarda da sararma ve kahverengi
lekeler oluşur.
Demir eksikliğini gidermek için demir kleytler kullanılabilir.
Bununla birlikte demir kleytlerin fiyatının yüksek olması kullanılabilirliğini
sınırlandırmaktadır. Topraktan 10 kg/da seviyesinde FeSO4 uygulanabilir.
Yapraktan ise % 0.5' lik FeSO4+ %0.1 sitrik asit+ % 0.2' lik üre
karışımı ile iyi sonuçlar alınır.
Şekil 2.' de yerfıstığında demir eksikliğine ait belirtiler verilmiştir.
Çinko eksikliğini gidermek için 1.5-2.0 kg/da seviyesinde ZnSO4
topraktan veya % 0.5' lik ZnSO4 yapraktan uygulanmalıdır.
Mangan eksikliğini gidermek için 1.0 kg/da seviyesinde MnSO4 topraktan
veya % 0.5' lik MnSO4 yapraktan uygulanmalıdır.
Yerfıstığında Fe, Mn ve Zn eksikliğini gidermek için bileşiminde
% 18 kalsiyum, % 16 kükürt, % 1 magnezyum, % 1 demir, % 1 çinko
ve % 0.25 mangan bulunduran Jipspower' in 25 kg/da' lık uygulamasıyla
bitkinin bütün mikro element ihtiyacını karşılamak mümkündür.
Sonuç olarak yerfıstığı bitkisinin gübrelen-mesinde ekimle beraber
toprağın verimlilik durumuna göre eğer diğer kimyasal gübreler
kullanılmayacak ise 25-50 kg/da JipsNP ile ekim yapılmalıdır.
Üstten ise 25 kg Nutrijips uygulanmalıdır. Bitkilerde Mg, Fe,
Zn ve Mn noksanlığı var ise üstten uygulamaya 25 kg Jipspower
ilave edilmelidir. Ekimle beraber diğer kimyasal gübreler kullanılıyor
ise bitkinin kalsiyum ve kükürt ihtiyacını karşılamak ve toprağı
iyileştirmek için 50-100 kg Agrojips kullanılmalıdır. Üstten sadece
25 kg/da Nutrijips, mikro element eksikliği var ise 25 kg/da Jipspower
kullanılmalıdır.
Kaynaklar
Anonim, 2004. Ana ve İkinci Ürün Yerfıstığı Tarımı. http://gap.gov.tr
Anonim, 2004. Groundnut. http://www.ikisan.com/links/
Anonim. 2004. Groundnut. World Ferilizer Use Manual. http://fertilizer.org/ifapublicat/html/pubman/manual/htm.
Arıoğlu, H., 2002. Yerfıstığı Üretim Tekniği. http://www.tzob.org.tr/tzob/tzobduyuru-haber/
Hoghes, S.C., Gascho, G.J., Kidder, G., 1994. Calcium and magnesium.
SERA-IEG-6 Sauthern Crop. Ser. Bull.
Janaki, P., Chithra, L., 2004. Pop Seeds in Groundnut. http://www.hindu.com/thehinhu/mag/index.htm
Reid, P.H., COX, F.R., 1973. Soil properties, mineral nutrition
and fertilization practices. In: Peanuts, Culture and Uses. American
Peanut Research and Education Association. Oklohoma State University,
Stillwater, Oklohoma, USA
Summer, A.E., 2004. Gypsum as a calcium and sulphur sources for
crops and soils in the Southeasthern United States. Reconciliation
of Literature Review with EPA
|
SEKTÖREL
>>
Türkiye'de
ve dünyada tarımsal biyoteknolojisi
>>
İnternet
ve tarım
>>
Yerfıstığının gübrelenmesi ve tarımsal jips'in yerfıstığı tarımındaki
önemi
>>
Grup tarımı işletme modeli ile süt ve besi sığırcılığı üretim
projesi
ANA SAYFAYA DÖN
|
