ARAŞTIRMA

 
İsmail KARACA
Baran ASLAN

Süleyman Demirel Ünv.
Ziraat Fak. Bitki Koruma Bl.

Meyve Ağaçlarında Zararlı Yaprakbiti Türleri ve Doğal Düşmanları

Yaprakbitleri olarak bilinen Aphididae (Homoptera) familyası türleri küçük vücutlu olup, aynı tür içerisinde değişik formlar gösteren böceklerdir. Konukçuları üzerinde genellikle yüzlerce bireylik koloniler halinde bulunur ve beslenirler. Biyolojileri oldukça karışıktır. Primer ve sekonder konukçu bitkileri vardır (Giray, 1974).

Yaprakbitlerinin böcekler aleminde tür ve yoğunluk bakımından önemli bir yeri vardır. Hemen hemen bütün bitki çeşitlerinde yaşarlar. Bitkilerin özsuyunu emerek bitkiye zararlı olurlar. Bitkilerde yalnız özsuyunu emerek zarar vermekle kalmazlar, aynı zamanda bitki bünyesine verdikleri toksik maddeler bitkilerde gal, ur, yapraklarda kıvrılma, büzülme ve renk değişimi gibi deformasyonlara neden olurlar. Salgıladıkları tatlı madde nedeni ile bitkilerde fungusların gelişmesine uygun ortam hazırlarlar. Emgileri sırasında bitki hastalıklarını, özellikle virüsleri bir bitkiden diğerine taşımaları ekonomik entomoloji yönünden çok önemlidir (Tuatay, 1990).

Kültür bitkilerinde yapmış oldukları ekonomik zararlar nedeni ile dünyanın hemen hemen her tarafında yetiştiriciler için bir sorun teşkil ederler (Giray, 1974).

Meyve Ağaçlarında Zararlı Yaprakbiti Türleri

Aphis pomi De Geer, 1773 (Elma Yeşil Yaprakbiti)
Vücut uzunluğu 1.5-2.2 mm. kadardır (Ölmez, 2000). Sarı elma yeşili parlak renklidir. Siyah anten, bacak ve kornikul ile kolaylıkla tanınabilir. Yumurtaları parlak siyah renkli, oval şekillidir. Elma, armut ve ayva' nın içinde bulunduğu Rosaceae familyasındaki bitkileri konukçu olarak seçer (Toros ve ark., 2002).

A. pomi dünyanın elma yetiştiriciliği yapılan birçok bölgesinde önemli bir zararlıdır (Özgökçe, 1998). Türkiye' de çeşitli yerlerde ve çeşitli bitkiler üzerinde bulunduğu kaydedilmiştir (Erden, 1988). Konukçularının genç sürgünleri ve genç yapraklarında koloniler oluşturup yaprak kıvrılmalarına neden olur. Lahana siyah halkalı leke ve soğan sarı cücelik virüslerini non-persistant yolla taşır (Toros ve ark., 2002).

Dysaphis devecta Walker, 1849 (Elma Kırmızı Gal Yaprakbiti)

Vücut uzunluğu 1.8-2.4 mm. kadardır. Mavimsi gri renkli ve aynı renkte mumsu salgı ile tozlu bir görünüme sahiptir. Kornikulusları koyu renktedir (Ölmez, 2000).

Malus comminis üzerinde monoceious yaşam gösterir. Özellikle genç yaprakların alt yüzeylerine yerleşerek içe doğru kıvırırlar ve yaprağın üst yüzeyinde karakteristik kırmızı renkli gal benzeri kabarıklıklar meydana getirirler (Özgökçe, 1998).

Dysaphis plantaginea (Passerini,1860)(Elma Gri Yaprakbiti)

Vücut uzunluğu 1.8-2.5 mm kadardır ve kısa kornikulludur (Ölmez, 2000). Uçuk pembe renkten kurşuni gri yada morumsu gri renklerde olup, kıvırdığı yapraklar içerisinde grimsi beyaz mum salgıları arasında bulunur (Toros ve ark., 2002).

Esas konukçusu elma ağaçlarıdır. Ara konukçusu ise Sinirotu (Plantago spp.)' dir
(Lodos, 1986)
Yaprakları uzunlamasına kıvırır (Anonymous, 1995). Açık yeşil, sarımsı renkte kabarık galler meydana getirir. Elma yetiştirilen her bölgede yaygın olarak görülür. Nergis mozaik virüsünün taşıyıcısıdır (Toros ve ark., 2002).

Erisoma lanigerum (Hausmann,1802) (Elma Pamuklu Yaprakbiti)

Vücut uzunluğu 1.8-2.8 mm kadardır. Morumsu, kırmızı yada kahverenklidir. Vücut üzeri beyaz renkli pamuğumsu iplikçilerle kaplı durumda olduğu için esas rengi belli olmaz (Şekil 14, 15) (Ölmez, 2000; Toros ve ark., 2002 ).

Kozmopolit bir yayılışa sahiptir. Yurdumuzun hemen hemen her yerinde bulunmaktadır (Lodos, 1986).

Kornikulları yarık şeklindedir ve salgı bezleri vücut üzerinde belirli bir desenle yerleşmiştir.

Kışın, konukçu kök boğazına yakın yerlerde bulunmakta, bahardan itibaren dallara ve ince sürgünlere yerleşerek yoğun pamuksu salgılar salgılamaktadır (Toros ve ark., 2002).

Beslendiği dallar üzerinde belirgin, kanser benzeri yaralar oluşturur (Toros ve ark., 2002).

Myzus persicae (Sulzer,1776) (Yeşil Şeftali Yaprakbiti)
Vücut uzunluğu 1.8- 2.0 mm kadardır (Ölmez, 2000). Beyazımsı yeşil, grimsi yeşil, soluk sarı yeşil yada pembemsi ve kızılımsı renklerle geniş renk yelpazesi oluşturur. Kanatlı bireyin dorsalinde yer alan 3 enli şerit, ortada kaynaşmış şekilde koyu bir leke oluşturur. Kornikul uca yakın şişkin görünümdedir (Toros ve ark., 2002).

Polifag bir türdür ve 46 familya üzerinde yüzlerce bitkide zarar yapmaktadır. Konukçularının yeni gelişen dokularında, yaprakların altında ve yaşlı yapraklarda yoğun koloniler oluşturarak kıvrılmalar meydana getirir. Yurdumuzun her tarafında az veya çok rastlanır (Lodos, 1986)

Yüzden fazla virüsü non-persistent ve persistent yolla taşır. Bunlardan en önemlileri TMV, PAV, PYV ve tütün solgunluk virüsleri' dir (Toros ve ark., 2002).

1.6. Brachycaudus schwartzi, (Börner,1931)
Kanatsız birey parlak sarı kahveden koyu kahve rengine kadar değişen renklerde olup abdomen dorsalinde koyu lekelere sahiptir. Şeftali üzerinde holosiklik yaşam gösterir ve ülkemizde şeftali yetiştirilen bölgelerde yaygın olarak rastlanılır (Toros ve ark., 2002).

Kolonilerin bulunduğu yapraklar orta damar istikametinden büzülerek iki yandan boru gibi kıvrılır (Toros ve ark., 2002).

Pterochloroides persicae (Cholodkovsky,1899) (Şeftali Gövde Yaprakbiti)

Kanatlı birey 4.2 mm iriliğindedir. Kanatsız birey 3 mm iriliğinde parlak oval şekilli olup, thorax koyu kahverengi ve abdomeni tozludur (Uygun ve ark., 2002). Rosaceae familyasındaki Prunus türlerinden sert çekirdekli meyvelerin önemli zararlısıdır.

Konukçu bitkilerin gövde ve dallarından öz suyu emerek onların zayıflamasına, giderek kurumalarına neden olur. Gövde ve dallarda zayıflamalar sonucu sakızlanmalar görülür. Fumajin oluşmasına neden olur ve ülkemizin hemen her yerinde rastlanır (Anonymous, 1995).

Şeftali ve Badem dışında Kayısı, Zerdali, Erik, Kiraz ve vişnede de zararlıdır (Uygun ve ark., 2002).