YORUM


Tarımda gene saçmalıyoruz.


Deniz Gökçe
Akşam Gazetesi


Türkiye, tuhaf günlerden geçiyor. Birçok kişinin kafası karışık. Bilgi de yok veya çok sınırlı. Ama kamuoyunda saçma sapan yorumlar ve yaklaşımlar, gırla gidiyor. Bu kaos en son Dünya Bankası Türkiye temsilcisi Ajay Chhibber'in yaptığı açıklamalarla yaşandı. Ne demişti Ajay Chhibber? Chhibber'in söyledikleri pek anlaşılamadı. Chhibber aslında 'Fakirlere kötülük yapıyorsunuz!' demiş, durumu çok kibar ifade etmişti, ama biz dediklerini tercüme edelim. Chhibber aslında bize diyordu ki, yıllardır bir sürü niyet mektubu imzaladınız ve bunların her birinde tarım reformu yer alıyor. Bu tarım reformunun önemli bir parçası yıllardır sürdürdüğünüz saçma sapan, siyasi hedefli, etkisiz ve pahalı tarım desteklemesi yaklaşımının değişmesi idi. Türkiye 1999 yılından beri niyet mektubunda bu konuda iki şeye söz vermişti. Nelere?

Birincisi, tarım desteklemesini kamu kuruluşlarının bütçelerine ve kamu bankalarının bilançolarına gizleme operasyonları ile tıkmak, görev zararı kelimesinin arkasına gizlemek ve bunların finansmanını en kötü şekilde yapmak operasyonları durdurmak. Yani tarım desteklemesini konsolide bütçenin içine almak ve destekleme operasyonlarını transparan, takip edilebilir, açık seçik hale getirmek.

İkincisi, tarım desteklemesinin gerçek tarım insanı yerine bu destekleme sisteminden beslenenlerin, 'tarım sülüklerinin' eline geçmesini, yani siyasi ulufe haline gelmesini önlemek. Özetle tarım desteğinin gerçekten tarımı yapan kimselere ulaşmasını sağlamak. Bunu sağlayacak araç da doğrudan tarım desteği!

Türkiye bu iki reform hedefini kabullenmiş, altına imza atmış ve uzun zamandır değişikliği yapmaya söz vermişti. Bu yaklaşımın ne kadar tasarrufçu olduğunu iki rakam gösterebilir. 1999 yılında (1999 seçimi ortamında) azan tarım desteklemesi, iyi bir tarım yılı da yaşandığından 5 milyar dolarlık bir düzeye ulaşmıştı. Bu endirekt sübvansiyon rakamı kredi, gübre, prim ödemesi gibi yaklaşımların tümünün toplamı.

Halbuki şu anda uygulanması için çok önceden yapılmış olan planlar gerçek tarım üreticisine (belli boyutta tarım arazisi işlemek şartı var) aynı düzeyde bir destek ulaşmasının maliyetini 1.5 milyar doları geçmeyen bir rakam olarak tespit etmiş bulunuyordu. 5 yerine 1.5 milyar dolar! Ve gerçek tarım insanının eline aynı miktar destek ulaşacak! Bu yaklaşım hem büyük tasarruf sağlıyor, hem de yapısal olarak etkin bir sistemi yerine yerleştiriyordu.

Unutulmaması gereken bir konu da bugüne kadar tarım desteklemesinin arz fazlası olan fındık, çay, tütün gibi ürünlerde verilmesi ve sonra da yakılan ürünler, depolarda çürüyen stoklar gibi ziyanlara götürmesi idi.

Geçen yıl 1.5 milyar dolarlık bir destek düşünülmüş, ancak sadece 1 milyar dolar kadar bir destek verilmişti. Bu yıl ise 1.5 milyar dolar planlanmasına rağmen ve Tarım Bakanlığı'nın destek planı ile oynanamamasını, Dünya Bankası'nı desteklemesine rağmen, 700-800 milyon dolarlık bir rakam bütçeye konmuş ve bu ödemenin de yılın başında yapılması, ikinci yarıda yapılmaması gündeme getirilmişti. Bu ise reformdan geri dönülmesi için yol hazırlanması ve seneye de tarım reformunun külliyen iptali ve geçmişe dönüş için zemin hazırlıyordu.

Dünya Bankası bütçe hazırlık sürecinde bu konuda ısrar etmiş, ancak tezkere reddi ortamında bütçe acilen gündeme getirilirken, bir değişiklik de yapılmamıştı. Sonra da hükümet değişikliği gündeme gelmişti. Bu da hareket edilmesini önlerken, Parlamento Bütçe Komisyonu'nda olan bütçe çıkmak üzere idi. Bir kere Komisyon'dan çıkarsa, bir daha değişiklik yapılamazdı. İşte bu nedenle Dünya Bankacılar 'söz verdiğiniz tarım doğrudan desteğini çıkartın, bütçeye fon koyun' diye feryat etmişlerdi! Bu da zaten görevleri!

Ama fatura daha büyük de olma durumunda. Tarım reformundan vazgeçmek ve bütçeye doğrudan destek koymamak, hem cıvıtma ve popülizm anlamına geliyor, hem de 1.5 milyar dolarlık programa endeksli Dünya Bankası Kredisi'nin kaybedilmesi demek.

Konu bu iken sağda solda 'ABD, Dünya Bankası vasıtası ile tezkere konusunda Türkiye'ye baskı yapıyor' demek, ahmaklık ötesi bir yaklaşım.

E-MAIL LİSTESİ Kendinizi Mail listemize ekleyin sitemiz ve sektörle ilgili gelişmelerden sizide haberdar edelim. Ekle Sil