ÖZDEK VE YÖNTEMLER

Büyüme düzenleyici maddelerin kapsamına,bitkide doğal olarak oluşan hormonlar ve bitkiye dışarıdan verilen yapay bitki büyüme maddeleri girmektedir. Bitkisel hormonlarla ilgili bir çok kitapta bitki hormonu şu şekilde tanımlanmıştır. Doğal olarak bitkilerde oluşturulan büyüme ve buna bağlı olarak diğer fizyolojik etkinlikleri kontrol eden,oluştuğu yerden bitkilerin diğer kısımlarına taşınabilen ve oralarda da etkin olabilen,çok az dozlarda dahi etkisini gösterebilen maddelere “Hormon” denir. Bitkide büyüme düzenleyici maddelerden oksinler sınıfına giren 2,4-D (2,4 diklorofenoksi asetik asit ) ve 2,4,5-T (2,4,5-triklorofenoksiasetik asit) en iyi bilinen yapay oksinlerdendir.Büyümeyi teşvik eden bu maddeler derişimleri yükseltildiği anda seçici herbisit (yabancı ot öldürücü) etkisi göstermektedir. Yaygın olarak kullanılan 2,4-D bir herbisit olup yine bu amaçla kullanılmak üzereTarım ve Köy İşleri Bakanlığınca imaline 07.08.1964; ithaline ise 17.05.1971 tarihinden itibaren izin verilmiştir (6).Oksinin bitkilerde büyümeyi teşvik edici etkisi, temelde hücre büyümesiyle sağlanmaktadır.Bu durum oksinin hücre çeperini gevşetici etkisi ile gerçekleşmektedir (7).Oksinlerin bitkilerde değişik fizyolojik etkinlikleri vardır. Oksinlerle muamele edilmibani hıyarlarda dişi çiçeklerin sayılarının arttığı buna karşın erkek çiçeklerin sayılarının azaldığı gözlenmiştir (8).Lahana ve karnabaharda depolama sırasında sık sık meydana gelen yaprak dökümü, hasat öncesinde 100 mg kg-1 konsantrasyonunda 2,4-D muamelesi ile kontrol edilebilmektedir (11). 2,4-D nin 25 mg kg-1 uygulanması ile limon meyvelerinin olgunlaşmadan dökülmesi önlenir ve böylece meyve toplama zamanı yaza kadar uzatılmış olur(9). Bu çalışmada 2,4-D ve 2,4,5-T nin gaz kromatografisiyle tespiti için bir metot çalışması yapılarak bazı meyve ve sebzeler üzerinde metodun çalışabilirliği tespit edilmiştir.
ÖZDEK VE YÖNTEMLER

Özdek : Bornova semt pazarından elde edilen domates, patlıcan, çilek aynı gün içinde ekstraksiyon işlemine tabi tutulmuştur.

Yöntem Kromatografi Aygıtı :
The Standing Comitteof Analyst adlı makaleden alınarak modifikasyon yapılmıştır.
Kimyasal maddeler:maddeler Dietil eter, %5’lik KOH çözeltisi,Hekzan,Sodyum Sülfat, H2SO4 çözeltisi (5M)Diklorometan, Bütanol,Aseton, Standart çözelti(50 mg/100ml olacak şekilde 2,4-D ve 2,4,5-T standartlary aseton içerisinde çözülür),Standart çalışma çözeltisi ( Standart çözeltiden 1 ml alınarak, kuru azot altynda uçurulur ve kalıntı hekzan ile 100 ml ye seyreltilir).
Malzemeler :
Ayırma hunisi( 1 L , 100 ml,50 ml lik), Santrifuj cam tüpleri , Vakumlu Döner Buharlaştırıcı, Erlen.
Cihaz ve Çalışma Şartlary:
Kromatografi aygıtı;(Gaz Kromatoğrafi HP 5890 series  II GLC ) ,Dedektör (Elektron tutucu dedektör [ ECD] ) , Kolon (HP Ultra 2 ; Kapiler ; 25 m uzunluk ; 0.320 mm iç çap ; 0.52 mm film kalınlığı) , Enjeksiyon hacmi 1 m l .Enjeksiyon sıcaklığı : 220 oC ,Dedektör sıcaklığı :250 oC ,Fırın sıcaklığı :200oC , H2 taşıyıcı gaz akış hızı: 1 ml dak-1. Basınç :4.3 psi ,Split oranı :1 10-1
Ekstraksiyon Yöntemi :
Parçalanarak homejen hale getirilmiş örnekten 200 gr tartılarak , su ile 1 litreye tamamlanır, üzerine 5 ml sülfirik asit çözeltisi ilave edilir (1 < pH < 2 ), pH istenilen ölçülerde olmazsa biraz daha sülfirik asit çözeltisi ilave edilerek pH ayarlanyr. Çözelti 1litrelik ayırma hunisine alınarak 150 ml dietil eter eklenir 2 dakika kuvvetlice çalkalanır fazlar ayrıldıktan sonra, dietileter fazı alınır. Sulu kısım tekrar 50 ml dietileter ile partisyona tabi tutulur. Dietileter fazları birleştirilerek, vakumlu döner buharlaştırıcıda 5 ml kalıncaya kadar buharlaştırılır
Hidrolizasyon :
5 ml lik çözelti ,kuru azot gazıyla 1 ml oluncaya kadar buharlaştırılır . Üzerine 5 ml KOH çözeltisi konularak buhar banyosunda 1 saat bekletilir.Çözelti oda sıcaklığına soğutulur. Daha sonra muhteviyat 50 ml lik ayırma hunisine alınarak , çözelti tüpü 2 kez 5 ml lik saf su ile yıkanarak ayırma hunisine ilave edilir . 20 ml hekzan ile 2 kez ekstrakte edilir. Fazlar ayrılarak sulu kısım atılır. Hekzan fazına 2 ml sülfirik asit ilave edilerek karıştırılır . Üzerine 20 ml diklorometan konularak fazlar ayrıldıktan sonra diklorometan içeren kısım buhar banyosunda 5 ml kalıncaya kadar bekletilir. Geriye kalan 5 ml çözelti kuru azot gazıyla buharlaştırılarak kurutulur.
Türevlendirme :
Kurutulan kalıntı 0.5 ml bütanol ile çözülür. Çözülme tam olmazsa , bir miktar ısıtılır. Üzerine 2-3 damla konsantre sülfirik asit ilave edilir.Cam tüpün ağzı sıkıca kapatılarak 100 0C su banyosunda 45 dakika bekletilir ve oda sıcaklığına soğutulur, daha sonra 10 ml saf su ve 1ml hekzan ilave edilerek 30 saniye kuvvetlice çalkalanır . Hekzan fazı ayrılır.Hekzan fazından 1 ml cihaza enjekte edilir.
Çalışma Çözeltisinin Hazırlanması:
Standart çalışma çözeltisinden 1 ml alınarak ,kuru azot gazı ile kurutulur. Daha sonra türevlendirme basamağı uygulanarak cihaza verilir.
Geri Kazanım İçin Standart İlavesi :
Parçalanarak homejen hale getirilmiş örneğin 200 gr mına 5 ml standart çalışma çözeltisi ilave edilerek bütün işlemler aynen buna da uygulanmıştır.
BULGULAR VE TARTIŞMA
2,4-D ve 2,4,5- T standart çözeltilerinin alıkonma zamanlarının (Retention time ) birbirine eşit olduğu saptanmıştır.Bulunan sonuçlar toplam 2,4-D ve 2,4,5-T olarak verilmiştir.2,4,5-T nin kullanımına Türkiye’de izin verilmezken ,Almanya’da bütün bitki türlerinde 0.05 mg kg-1 e kadar izin verilmektedir(2,4). 2,4-D nin kullanımına Kanada da kuşkonmaz için 5 mg kg-1 , turunçgiller için 2 mg kg-1 e kadar , Almanyada turunçgiller için 2 mg kg-1 limon ve diğer bitkiler için de 0.1 mg kg-1e kadar izin verilmiştir. Türkiye’de ise süt ve süt ürünlerinde ,üzüm, şekerpancarında 0.02 mg kg-1; hububatta 0.2 mg kg-1; çeltik ve mısırda 0.05 mg kg-1 e kadar izin verilmiştir (1,3,5). Örtü altında yetiştirilen sebzeler arasında önemli bir yeri olan domates ve patlıcan da verimi arttırmak için , kullanılmasına izin verilmediği halde kullanılmaya devam edilen 2,4-D’nin domates , patlıcan ve çilekte kalıntı miktarının belirlenmesine çalışılmıştır. Bulunan sonuçlar Tablo 1 de verilmiştir. Patlıcana ait kromatogram şekil 1 de gösterilmiştir .

Tablo1.Bazy Meyve ve Sebzelerde Rastlanan Toplam
(2,4-Dve 2,4,5-T) Kalıntıları

ÖRNEKLER	Toplam(2,4-Dve 2,4,5-T) Kalýntý miktarý mgkg-1
Domates	2
Patlýcan	5
Çilek	7,2

Domates üzerinde yapılan 3 farklı geri kazanım çalışmaları sonucu Tablo 2 de verilmiştir.
Tablo 2. 2,4-D Yçin Geri Kazanım Yüzdeleri :

DENEME	Geri Kazanım %
1	96
2	100
3	90
Ortalama	95,33

Yapılan geri kazanım sonucunda % 95.33 geri kazanım elde edilmiştir Bitki gelişimini düzenleyici maddelerin insan sağlığına zararlı maddeler olduğu FAO-WHO uzmanlar komitesi tarafından bildirilmesine rağmen ülkemizde kullanım oranlarına dikkat edilmediği gözlenmiştir . meyve ve sebzeler üzerine yapılan çalışmalar sonucu bulunan kalıntı limitleri :Almanya, Kanada ve Türkiye için müsaade edilen miktarlaryn üzerinde çıkmıştır.Yabancı ot öldürücü (herbisit ) olarak tarımda kullanılan 2,4-D nin sera koşullarında kullanıldığı tesbit edilmiştir. İnsan sağlığına zararı sebebiyle bitki gelişimini düzenleyici maddelerin kullanımında bir takım önlemler alınmakta ,ilaç etiketlerinin üzerinde kullanım şekli belirtilmektedir. Bu maddelerin hasata yakın zamanlarda kullanımından kaçınılmalıdır. Bitki gelişimini düzenleyici maddelerin kullanımında olduğu kadar satış ve pazarlanmasında da aksaklıklar vardır. Bu tip maddelerin bilinçsizce doz ayarlaması sonucu kullanımında , hem istenildiği gibi sonuç alınamamakta hem de insan sağlığı riske sokulmaktadır.
KAYNAKLAR :
Anonymous, 1990. “ Zirai Mücadele İlaçlary ve Bitki Gelişimini Düzenleyici Maddelerin Kalıntı Limitlerinin Kontrolüne Dair Tebliği ” Resmi Gazete Sayı:20624 s.33 .

Anonymous, 1993a. Bundesgesctzblatt Teil Nr. 49.Food and Drug Regulation in Germany.

Anonymous, 1993b. “Maximum Residue Limit for Agricultural Chemical” Food and Drug Regulation in Canada.

Anonymous, 1994. “Ruhsatly Zirai Mücadele İlaçları” T.C. Tarym ve Köy İşleri Bakanlığı ,Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü Yayınları. Ankara.

Anonymous, 1997. Türk Gıda Kodeksi.Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı .

BU HABERLE İLGiLİ DİĞER GELİŞMELER

Haber listemize üye olup tarım sektöründeki haberlere, geliştirici herkese açık tartışma platfomlarına katılabilirsiniz.
.

	Mail adresinizi sol aşağıya yazın ve "Listeye Gir" butonuna tıklayın.
	Karşınıza gelecek sayfadaki formu eksiksiz doldurun.

SEKTÖREL

>> Dr. Muhammed DÖNMEZ / Özdek ve Yöntemler
>> A. Nedim NAZLICAN / Soyanın Buruk Hikayesi 
>> Mehmet EREL (TAVAŞ AŞ Genel Müdürü) / Mısır Operasyonu

ANA SAYFAYA DÖN